Modern hayatın ayrılmaz bir taşı olan arabaların en önemli parçalarından biri akslardır. Akslar, arabanın hareketini düzgün şekilde sağlayabilmesi açısından ciddi öneme sahiptir. Aks ne işe yarar? Bir aks, arabanın hareketini sağlar, tekerleklerin birbirleriyle bağlantı kurmasını sağlar ve gelen gücün aktarımını gerçekleştirir.
Aracınızla her yola tereddüt etmeden çıkabilmeniz, rahatça ve güvenle seyahat edebilmeniz için aksların kondisyonu önemlidir. Bu yazımızda akslar hakkında bilinmesi gereken her şeyi ve ideal aks ayarını oluşturan bileşenlerini sizlere aktaracağız.
Aks Nedir? Aks Arızası Nasıl Anlaşılır?
Bir aks, arabanın sürülüşünü ve sürücünün direksiyon hakimiyetini direkt olarak etkileyen en önemli parçadır. Akslar, arabada yer alan diferansiyel sisteminin oluşturduğu dönme hareketinin tekerleklere iletimini gerçekleştiren millerdir. Bu miller, tekerleğin orta kısmına bağlıdır. Direksiyon mafsalının da tekerleklere bağlanmasını sağlarlar. Önden çekişli, arkadan çekişli ve dört tekerlekten çekişli araçlarda ön ve arka akslar farklı şekillerde çalışır.
Akslar, dingil olarak da adlandırılırlar. Bu parçalar, şanzıman ve tekerlek arasındaki mekanik bağlantıyı meydana getirirler. Tekerlekleri döndürmek için gerekli enerji motorda üretildikten sonra akslara aktarılır ve böylece sistemin hareketi sağlanır. Manuel ve otomatik şanzımanlı arabalar genellikle aynı sistemle çalışırlar.
Bir aracın türüne bağlı olarak sahip olduğu aks sayısı değişkenlik gösterebilir. Bir aks, bir tekerleği karşıdaki tekerleğe bağlamaya yarayan parçadır. Çoğu arabada biri ön, biri arka olmak üzere iki adet dingil yer alır. Daha büyük kapasitedeki araçlarda daha fazla aks bulunabilir.
Aks Nedir ve Ne İşe Yarar?
Arabada aks nedir? Aks, aracın motorundan alınan güçle tekerleklerin dönme hareketini gerçekleştirmesine yarayan ve aracın mevcut ağırlığının dengelenmesini sağlayan bir tür mildir. Akslar, bir aracın temel yapısını meydana getirir. Tekerleklerin hareket kontrolü, aksların bağlı olduğu sistemle sağlanır bu nedenle aks, her araçta bulunan bir parçadır. Bir araçtaki aks sayısı araç türüne göre farklılaşabilir. Aks sayısını bulmanın en kolay yolu, araçta yer alan tekerlek çiftlerinin sayısını bulmaktır. Pek çok araçta, önde iki arkada iki olmak üzere dört tekerlek, iki lastik çifti yer alır. Bu, iki lastik çifti, iki adet aks bulunduğunu gösterir.
Aks Çeşitleri Nelerdir?
Araç aks sistemi, arabadan arabaya benzerlik ve farklılık gösterebilir. Genel hatlarıyla üç standart tipte aks bulunur: Yarım serbest aks, tam serbest yüzücü aks ve üç çeyrek serbest aks.
Yarım Serbest Aks: Yüksek beygir gücü bulunan araçlarda, arazi araçlarında, 4x4 araçlarda ve SUV’larda kullanılan aks çeşididir. Kamyon vb. araçlarda da sıkça kullanılır. Maliyet açısından düşüktür.
Tam Serbest Yüzücü Aks: Tam serbest yüzücü akslar, sürüş esnasında torku iletmek üzere geliştirilmiştir. Diferansiyelden gelen dönüş hareketleri, bu akslar vasıtasıyla tekerleklere aktarılır. Tam serbest yüzücü akslar, ağır kamyonlarda ve daha büyük araçlarda başarılı şekilde çalışırlar. Büyük çekme gücüne sahip kamyon, kamyonet vb. araçlar ve dört tekerlekten çekiş gücüne sahip araçlarda da bu aks çeşidi görülebilir.
Üç Çeyrek Serbest Aks: Tekerlek hizalanmasının korunmasına yardımcı olan ve yan itme sağlayan aks çeşididir. Uç kısmı konik bir forma sahiptir. Üç çeyrek serbest aks, tekerleğe cıvatalı şekilde kullanılır.
Arabanın Aks Çeşidini Belirleyen Faktörler Nelerdir?
Bir araba, tekerleklerinin dönüşünü sağlayacak farklı özelliklerde millere ihtiyaç duyabilir. Arabanın aksı, teknik donanımlarının gerektirdiği özellikler, motorda üretilen kuvvet miktarı vb. hareketler doğrultusunda farklı tipte dingillerle kontrol edilebilir. Bazı arabalar, standart üretim akslara sahiptir. Bu akslar, önceden üretilirler ve arabaya uyum sağlarlar. Bazı arabalar ise sahip oldukları niteliklere uyumlu şekilde geliştirilen özel akslarla çalışırlar. Bu akslar, arabaların ihtiyaçları yönünde özelleştirilirler. Bu sayede, arabanın özellikleriyle birebir tamamlayıcı, kontrol yeteneği olan bir aks sistemi elde edilir. Bu sistem sayesinde tekerlekler maksimum güç ile kontrol edilir ve böylece araba maksimum performansta çalışabilir.
Aks Arızası Nasıl Anlaşılır?
Arabanın hareketini sağlayan temel parçalardan olan akslar, pek çok değişken faktörün etkisine bağlı şekilde arızalanabilir. Akslar arabanın iskeleti için ciddi öneme sahiptir ve arabadaki yükün kontrol edildiği nokta olduklarından arızalanmaları olasıdır.
Akslar arızalandığı takdirde bunu belli edecek değişmeler oluşur. Örneğin; bir virajı dönmeniz esnasında bilinmeyen ve artış gösteren bazı tıkırtılar duymanız aks millerinde arıza olduğuna işaret eder. Aracın ilerlemesi esnasındaki titremeler de aks arızasına işaret eden bir başka örnektir. Direksiyonda sarsıntılar veya tam tersi şekilde sert direksiyon, hidrolik direksiyon kaybı ve hafif direksiyon da aks arızasının göstergesi olabilir. En belirgin işaretlerden bir diğeri de arabanın aks sisteminde ya da jantlarında gres yağı görülmesidir. Aks arıza belirtilerine rastlandığında profesyonel bir ekipten destek alınması gereklidir.
Aks Neden Bozulur?
Akslar, aracın yükünü taşıyan parçalardandır ve bu parçalar çeşitli sebeplerden bozulabilir. Aksların bozulma nedenleri arasında en yaygın görülenler: rulman bozulması, aşırı miktarda yük ve darbe gelir.
Rulman Bozulması: En sık rastlanan aks arızalarından biridir. Dış darbeler neticesinde rulman bozulması meydana gelebilir. Zamana bağlı olarak rulman aşınması, rulmanın fazla ısınması gibi nedenlerle ortaya çıkabilir. Rulman bozulması, araçta uğultu duyulmasına sebep olur.
Aşırı Miktarda Yük : Arabanın tekerleklerinin hareket etmesini sağlayan akslar, mevcut kapasitelerinden daha yüksek miktarda yük ile yüklendikleri takdirde bazı bozulmalar oluşabilir.
Darbe : Aracın tekerleklerinin bulunduğu bölgenin taş, tahta vb. sert bir isim tarafından darbe alması sonucu akslarda bozulmalar ve arızalar meydana gelebilir.
Aks Kesmesi Nedir?
Aks kesmesi ya da kırılması, sert bir yere çarpma, kaza veya çok sık aşırı kullanma nedeniyle akslarda kırılma olmasıdır. Böyle bir durumda araba hareket etmez veya aşırı zorlandığına işaret eden sesler oluşur.
Aks Arızası Nasıl Giderilir?
Aks arızası belirtileri görüldükten sonra araç mutlaka uzman kişilerce kontrol edilmeli, gerekli tamir ve bakım işlemleri uygulanmalıdır.
