Otomobil kullanmanın keyif ve konforuna biraz daha bilgi eklemeye ve siz aracınızı kullanırken görünmeyen kısımlarda neler olup bittiğine yakından bakmaya ne dersiniz? Debriyaj kullanımını azaltmaya yönelik çalışmalar sizi 1930’lu yılların başına götürdüğünde yarı otomatik şanzıman kavramının aslında çok da yeni bir teknoloji olmadığını düşünebilirsiniz. Ancak dönemin yarı otomatik vites mekanizmaları ile modern teknolojinin bugün sundukları arasında büyük farklar bulunuyor. Debriyaj pedalını sürücülerin hayatından tamamen çıkarmak, sadece fren ve gaz pedalı ile sürüş konforunu yakalamak ise tüm zamanların en iyi buluşlarından biri olarak bugün de popülerliğini koruyor. Kinetik enerjinin en konforlu dönüşümlerinden biri olan yarı otomatik şanzıman ve kullanımı hakkındaki bilgiler, otomobil tutkunlarını tercihler dünyasında bir yolculuğa çıkarıyor.
Yarı otomatik vites nedir?
Yarı otomatik vites sistemine sahip araçlarda, sürücüye kullanım kolaylığı sağlayan en önemli unsur, debriyaj pedalının bulunmamasıdır. Yapılması gereken sadece vites kolunu D, yani drive konumuna alarak sürüşe başlamak ve otomobile hareket kazandıran enerjinin motora, ardından tekerleklere aktarılmasını sağlamaktır. Vitesteki her değişim, tekerleklere verilen gücün değişmesi anlamına gelir. Yarı otomatik vitesli bir araç kullanan sürücü, bu güç aktarımını debriyaj pedalı yerine P, R, N ve D kollarını kullanarak yapar. Bu işaretler aynı zamanda aracın yarı otomatik vites sistemine sahip olduğunun da bir göstergesidir. P yani park konumunu, otomobilinizi durdurduktan sonra, drive konumunu ise aracınızı çalıştırıp hareket etmeden önce kullanmanız gerekir. Rear ya da reverse kolu geri sürüşlerde, N yani neutral kolu otomobili boşa almak için kullanılır. Ayrıca yarı otomatik vitesli araçlarda, vites kolunun üzerinde bulunan + ve – işaretleri, vitesi manuel olarak değiştirmenizi sağlar.
Yarı otomatik vitesli araç kullanımı sırasında nelere dikkat edilir?
Yarı otomatik vites sistemine sahip bir otomobili kullanırken dikkat edilmesi gerekenler, vites kolunun üzerindeki göstergelerin ve yokuş ile rampa kalkışlarında kaydırma olasılığına karşı fren pedalının doğru kullanılmasıdır. Aracınız hareket etmeye hazır olduğunda vites kolunu D konumuna getirmeniz ve vites geçişlerinde aracın ileri hareketini önlemek için fren pedalını basılı tutmaya dikkat etmeniz önemlidir. Yarı otomatik vitesli araçların birçoğunda yokuş kalkış desteği bulunur. Bu destek sistemine sahip olmayan araçlarda ise sürücü, kalkış anında fren pedalını basılı tutmalıdır. Hareket halindeyken vites kolu kesinlikle P konumuna getirilmemelidir. Bu durum, debriyajın kilitlenmesine ve dişlilerin zarar görmesine neden olabilir.
Yarı otomatik vites ile tam otomatik vites arasındaki farklar nelerdir?
Yarı otomatik vites ile tam otomatik vites türü arasındaki en önemli fark, kavramadır. Yarı otomatik vitesler tek kavramalı ve çift kavramaya sahiptirler. Tek kavramalı yarı otomatik şanzımanlar vites geçişlerini daha fazla hissettirirken çift kavramalı yarı otomatik şanzımanlar ise, geçişleri daha akıcı ve hızlı yaparlar. Burada birinci kavrama, tıpkı tek kavramalı yarı otomatik viteste olduğu gibi debriyaj pedalı görevini üstlenir ve aracı o anki vites değişimine hazır hale getirir. İkinci kavramanın görevi ise bu kez sistemi bir sonraki vites geçişi için önceden hazırlamaktır. Bu özellik, sürücünün vites geçişlerini minimum seviyede hissetmesini sağlar. Yarı otomatik şanzımanlar araçlarda “hill holder” yani yokuş kalkış desteği bulunmuyorsa yokuş kalkışlarında geri kayma yaşanabilir. Ancak birçok araçta bu özellik bulunmaktadır. Bu tür şanzımanlara otomatikleştirilmiş manuel veya robotize manuel şanzıman gibi isimler de verilmiştir.
Tam otomatik vitesli otomobiller ise, geleneksel otomatik vitese sahip araçlardır. Vites geçişleri sarsıntısızdır ve vites kademeleri genel olarak daha azdır. Bu yüzden yakıt tüketimi fazla olsa da, kavrama yerine tork konvertörüyle çalışırlar. Çalışma prensipleri yarı otomatik şanzımanlara göre farklıdırlar ve tam otomatik denmesinin sebeplerinden biri de, hill holder gibi yokuş kaydırma asistanına ihtiyaç duymazlar. Tam otomatik vitesli otomobiller de daha kısıtlı olsa da yokuşları daha hızlı çıkmak için bazı manuel ayarlamalar yapmak mümkündür.
